वाळवंटातील रखरख: रुदाली

वाळवंटातील रखरख: रुदाली

          प्रथा आणि परंपरा या भारतीय समाज व्यवस्थेचा एक अविभाज्य भाग राहिलेला आहे.  भारतातील भाषिक, धार्मिक, प्रांतिक, पेहराव आणि चालीरीती यातील वैविध्य या प्रथा आणि परंपरांच्या मुळाशी आहे. प्रत्येक धर्माच्या आणि प्रांताच्या प्रथा आणि परंपरा वेगवेगळ्या असल्या तरी थोडे बारकाईने पाहू गेल्यास त्यात काही समान धागे आपल्या निदर्शनास येतात. त्यातील काही धागे हे भारतभर तर काही जगभरही समान असल्याचेच दिसून येतात. त्यामध्ये केंद्रस्थानी असलेले काही घटकही सर्वत्र समान असल्याचे दिसते. या घटकांत स्त्री, तिची जात आणि तिचा आर्थिक स्तर हे कळीचे घटक असल्याचे दिसून येते. बहुतांश प्रथा आणि परंपरा या स्त्रिया साठी आणि त्यातल्या त्यात ती स्त्री कोणत्या जातीची आणि तिचा आर्थिक स्तर कोणता आहे यावर अवलंबून राहतो.

         राजपुतांचा प्रांत म्हणून इतिहासात प्रसिद्ध पावलेल्या राजपुताना म्हणजेच आजच्या राजस्थानमध्येही अशीच एक प्रथा आहे. परंतु त्यासाठी जयपूरच्या बाहेर जाऊन वाळवंटाने वेढलेल्या आणि बारा महिने-अठरा काळ रखरखत असलेल्या ग्रामीण भागाकडे जावे लागते. राजेशाही संपुष्टात आली असली तरी सरंजामशाहीची पाळेमुळे भक्कम असलेल्या बरणा गावातील सरंजामशाही व्यवस्थे राम अवतार सिंग या अत्यंत जालीम जमीनदाराच्या मूल

       

बरणा गाव
शिनिचरी
भिकनी/पिवली- आई
गंजू-नवरा
बुधा-मुलगा
मुंगरी- सून
राम अवतार सिंग- जमीनदार
लक्ष्मण सिंग - जमीनदाराचा मुलगा
कल्पना लाज्मी - दिग्दर्शक
महाश्वेता देवी यांची कथा
गुलजार यांची पटकथा